Zastawa stołowa zarówno w profesjonalnej gastronomii, jak i do użytku domowego powinna być dobrana tak, aby była nie tylko estetyczna, ale także trwała. Dlatego, wybierając naczynia wchodzące w skład serwisu obiadowego, warto zadać sobie pytanie, jaki materiał spełnia oba kryteria. Przyjrzyjmy się bliżej dwóm rodzajom – porcelanie i szkłu hartowanemu. Jakie są ich zalety i czy mają jakieś wady? Zacznijmy od kompletu naczyń, który cieszy się niezmiennie największą popularnością, czyli od serwisu stołowego z porcelany.
Skąd wzięła się porcelana
Wynalezienie porcelany zawdzięczamy Chińczykom, którzy zaczęli produkować ten szlachetny materiał w VII wieku. Próby wykorzystania mieszanki glinki kaolinowej ze skaleniem i kwarcem były podejmowane wcześniej, jednak nikomu nie udało się uzyskać porcelany charakteryzującej się dużą wytrzymałością i przede wszystkim śnieżnobiałym kolorem. W Europie pojawiła się dzięki podróżom Marco Polo. Była towarem ekskluzywnym i bardzo drogim, dlatego zyskała miano „białego złota”. Tym bardziej że skład i sposób produkcji porcelany stanowiły dla mieszkańców kontynentu wiedzę tajemną.
Sytuacja zmieniła się dopiero na początku XVIII wieku, kiedy to niemiecki filozof, matematyk i fizyk Ehrenfried Walther von Tschirnhaus opracował metodą prób i błędów technologię produkcji porcelany. Kontynuatorem poszukiwań niemieckiego uczonego był jego uczeń – alchemik elektora saskiego i króla Augusta II Mocnego Johann Friedrich Böttger, któremu udało się wyprodukować w 1709 roku białą porcelanę o dużym stopniu twardości.
Pierwszą produkcję porcelany w Europie, choć na niewielką skalę uruchomiono na mocy dekretu króla w roku 1710 w Miśni, gdzie powstała słynna Królewsko-Polska i Elektorsko-Saska Manufaktura Porcelany. Produkty z mińskiej porcelany traktowano niczym dzieła sztuki, symbol luksusu i wzorzec dla przyszłych producentów. Nieco później, w połowie XVIII wieku, w Anglii opracowano recepturę porcelany kostnej, która wyróżniała się wysokim poziomem przejrzystości oraz dużą wytrzymałością na uszkodzenia. Gdy receptura porcelany stała się dostępna, jej produkcja stała się bardziej powszechna. W Polsce pierwsza fabryka porcelany powstała w 1783 roku w Korcu, a niewiele później otworzono słynny zakład w Ćmielowie.
Serwis obiadowy z porcelany
Komplet naczyń porcelanowych to klasyka wybierana do lokali gastronomicznych i domowych kuchni, które zwracają szczególną uwagę nie tylko na jakość, ale także na estetykę serwowanych posiłków. Naczynia wykonane z porcelany wyróżniają się eleganckim wyglądem i kojarzą się z luksusem, niezależnie od tego, jaki mają kolor. Charakteryzują się niską przewodnością cieplną, dzięki czemu potrawy i napoje podawane w porcelanie stygną wolniej. Mogą być używane w mikrofalówkach, piekarnikach i w zamrażarkach oraz myte w zmywarkach. Nie wchodzą w reakcje zarówno z kwasami, jak i zasadami, nie ma więc większego znaczenia, co wchodzi w skład serwowanych potraw.
Wiele osób zastanawia się, czy porcelana dla gastronomii to na pewno dobry wybór. Mimo że porcelana wydaje się delikatna i krucha, dzięki technologii produkcji, która polega na wysokiej temperaturze wypalania, jest materiałem bardzo trwałym i odpornym na uszkodzenia.
Jak hartowało się szkło
Szkło znane jest człowiekowi od kilku tysięcy lat. Legenda głosi, że szkło wytopili przypadkowo przy ognisku feniccy kupcy. Najstarsze ślady produkcji tego materiału odkryto na terenie Mezopotamii, a pierwsze fabryki działały już w XIII wieku przed naszą erą na terenie północnego Egiptu. Było to jednak szkło mocno zanieczyszczone i miało różne odcienie kolorystyczne. Technologię produkcji czystego, bezbarwnego szkła opracowali Rzymianie. Płaskie tafle szkła zaczęto produkować metodą wydmuchiwania za pomocą piszczeli szklarskiej w XIV wieku na terenie Normandii. Nie była to jednak produkcja masowa, dlatego wyroby ze szkła, m.in. pierwsze szyby okienne, były bardzo drogie. Nowoczesne metody produkcji szkła na masową skalę opracowano i wdrożono dopiero w XIX wieku w Stanach Zjednoczonych. Prawdziwy przełom w produkcji szkła nastąpił w roku 1952, kiedy to Alastair Pilkington opracował metodę produkcji idealnie płaskiego szkła bez jakichkolwiek wad optycznych. Dzięki temu szkło stało się szybko tanim i popularnym materiałem do produkcji szyb okiennych, biżuterii i przedmiotów codziennego użytku, w tym również naczyń kuchennych.
Jednym z powszechnie używanych rodzajów jest szkło hartowane, które od zwykłego szkła różni się dużo większą wytrzymałością mechaniczną i większą odpornością na duże, powierzchniowe różnice temperatur. Powstaje przez podgrzanie szkła do temperatury 680–720°C i szybkie schłodzenie sprężonym powietrzem.
Zastawa stołowa ze szkła hartowanego
Zastawa ze szkła hartowanego może zastąpić z powodzeniem piękną, ale znacznie droższą porcelanę. Naczynia wykonane z wysokiej jakości hartowanego szkła są odporne na wszelkie uszkodzenia mechaniczne, a dzięki nowoczesnym technologiom produkcji nie muszą być przezroczyste, ale barwione – również na klasyczny, biały kolor, dzięki czemu mogą wyróżniać się, tak jak porcelana, wysokimi walorami wizualnymi.
Co więc wybrać? Zastawę porcelanową czy ze szkła hartowanego? Nie ma jednoznacznej odpowiedzi, jednak miłośnicy tradycji i prawdziwej elegancji powinni zdecydować się na porcelanę, która jest zdecydowanie bardziej prestiżowa, co ma szczególnie duże znaczenie w przypadku prowadzenia eleganckiej restauracji.